http://pl.wikipedia.org/wiki/Ordynacja_Zamojska
Ordynacja Zamojska – jedna z pierwszych
ordynacji magnackich w Rzeczypospolitej, powołana na prośbę hetmana
wielkiego i kanclerza koronnego Jana Sariusza Zamoyskiego ustawą
sejmową z dnia 8 lipca 1589, została zlikwidowana po II wojnie
światowej w ramach reformy rolnej.(...)
Reforma uwłaszczeniowa w Królestwie Polskim z 1864 zmniejszyła
powierzchnię ordynacji o ponad połowę. Spadły znacznie przychody, gdyż
chłopi przestali płacić czynsze. Dodatkowo znacznym obciążeniem i
kością niezgody stały się tzw. serwituty, czyli uprawnienia prawie
16000 gospodarstw chłopskich do korzystania z ordynackich pastwisk i
lasów. (...)
Jan Zamoyski swoją karierę zaczynał mając 4 wsie odziedziczone po
ojcu, kasztelanie chełmskim, Stanisławie Zamoyskim. Statutem ordynacji
mógł objąć 2 miasta i 39 wsi, zaś pod koniec jego życia ordynacja
obejmowała już 23 miasta i 816 wsi i nazywana była "państwem
zamojskim" (...).
Na czele ordynacji stał ordynat, którym zostawał najstarszy syn
poprzednika. Ordynata każdorazowo zatwierdzał król, a spory majątkowe
na tle ordynacji miał prawo rozstrzygać sejm. Do poważnego kryzysu
doszło po bezdzietnej śmierci III ordynata Jana "Sobiepana"
Zamoyskiego w 1665. (...)
Średnio zamożny szlachcic Marcin Zamoyski objął ostatecznie ordynację
w 1676 i tym samym awansował do grona największych posiadaczy
ziemskich nie tylko Rzeczypospolitej ale i całej Europy. W rękach tej
linii Zamoyskich ordynacja pozostała do końca.
I rozbiór Polski w 1772 podzielił ordynację. W Rzeczypospolitej
pozostały 4 miasta i 39 wsi zorganizowane w 6 kluczy ziemskich. 6
miast i 27 kluczy ze 150 wsiami znalazło się w cesarstwie austriackim
(...).X ordynat, kanclerz wielki koronny Andrzej Zamoyski, polski
działacz państwowy (...), przyłączył się do akcji kolonizacyjnej i w
swych dobrach osadził ok. 100 niemieckich rodzin (w 1784 r..) (...)W
okresie ostatecznego upadku I Rzeczypospolitej ordynacja przeżywała
trudne chwile, gdyż jej dalsze trwanie zależne było od woli zaborców.
Chcąc się uchronić przed niechęcią ze strony Rosji, a jednocześnie
unikając jednoznacznej deklaracji o przystąpieniu do stronnictwa
prorosyjskiego, XI ordynat, Aleksander August Zamoyski, przedstawił
konfederatom (targowickim) zaświadczenie lekarskie poświadczające jego
ciężką chorobę. (...) Ostatecznie cała ordynacja znalazła się w
granicach Austrii, co na kilkanaście lat zapewniło jej spokojny
rozwój. (...)
W 1812 siedziba ordynacji została przeniesiona do Zwierzyńca. Powodem
były negocjacje z władzami Księstwa Warszawskiego i plany przekazania
twierdzy zamojskiej państwu. Ostatecznie dopiero w 1821 miasto i
twierdza Zamość z pasem ziemi tysiąc dwieście sążni od fortecy stały
się własnością rządu Królestwa Polskiego.
http://pl.wikipedia.org/wiki/Jan_Zamoyski
Jan Sariusz Zamoyski (Jan Zamojski) herbu
Jelita, (ur. 1542, zm. 1605) – polski szlachcic, magnat, sekretarz
królewski od 1605, podkanclerzy koronny od 1576, kanclerz wielki
koronny od 1578 i hetman wielki koronny Rzeczypospolitej Obojga
Narodów od roku 1581.
26-03-2009
20-01-2009
